سومین نشست از سلسله‌نشست‌های کافه تیف با موضوع «بازشناسی پدیده‌‌ای به نام نئوبانک ایرانی؛ اکوسیستم فناوری و نوآوری با اما و اگرهای رگولاتور چه می‌کند؟» به میزبانی هلدینگ فناوری اطلاعات بانک شهر و با حضور فرهاد اینالویی صاحب‌نظر بانکداری دیجیتال، الهام مقدم معاون برنامه‌ریزی و توسعه کسب‌وکار هلدینگ فناوری اطلاعات بانک شهر، بهزاد صفری معاون فناوری اطلاعات بانک سپه، مصطفی امیری مدیرعامل شرکت زرین پال و میثم نمازی مدیرعامل شرکت توسعه و نوآوری بانک شهر برگزار شد.
در آغاز این نشست الهام مقدم معاون برنامه ریزی و توسعه کسب و کار هلدینگ فناوری بانک شهر در خصوص تاریخچه شکل گیری و اهمیت حضور نئوبانک ها در صننعت بانکداری مطالبی را بیان کرد.
در ادامه فرهاد اینالویی صاحب‌نظر ارشد بانکداری دیجیتال و معاون اسبق فناوری اطلاعات بانک ایران‌زمین درباره وضعیت نئوبانکها در ایران و جهان گفت: «مفهوم امروزی نئوبانک در ایران مفهومی ساختگی و ایرانیزه شده است. در واقع بانک می‌تواند زیرساخت بانکداری دیجیتال داشته باشد، زیرساخت آن را ایجاد کرده و سرویس‌ها را در پلتفرم‌های باز قرار بدهد اما نه به این شکل که هر بانکی بخواهد برای خود نئوبانک ایجاد کند. به همین خاطر معتقدم ما به تعریف مشترکی از نئوبانکها در ایران نرسیده‌ایم. در دنیا مدل ارزش‌گذاری نئوبانکها با بانک‌ها متفاوت است و مشابه شرکت‌های مخابراتی بر اساس تعداد مشتریان و کاربرانشان ارزش‌گذاری می‌شوند. در بانک اما ارزش‌گذاری به سرمایه پایه، تعداد کارمندان، تعداد شعب و منابع وابسته است؛ ولی مدل ارزش‌گذاری در نئوبانکها به تعداد کاربران بستگی دارد که از هر مشتری به چه میزان درآمد خلق می‌شود. بنا بر آنچه اکنون رایج است نئوبانکها را به‌ازای هر یک میلیون مشتری حدوداً ۵۰۰ میلیون دلار قیمت‌گذاری می‌کنند یعنی ۱۰ میلیون مشتری، پنج میلیارد دلار ارزش در نئوبانک ایجاد می‌کند.»
اینالویی ادامه داد: «در دنیا اصلاً چنین چیزی مرسوم نیست که هر بانک یک نئوبانک ایجاد کند، در واقع بانک باید فقط سرویس ایجاد کند، بانک تولید انبوه( mass production ) است. این استارتاپ و فین‌تک است که باید برای بازارهای خاص مثل دانش‌آموزان، خانه‌دارها و أمثال اینها محصول بسازد. بانک می‌تواند به اینها زیرساخت بدهد. اینها را بر اساس مطالعات گذشته‌ام درباره نئوبانکها می‌گویم برای مثال «فراز» یک موبایل بانک است که خدمات غیرحضوری می‌دهد نه لزوماً یک نئوبانک.»
تعریف واحدی از نئوبانک وجود ندارد
بهزاد صفری معاون فناوری اطلاعات بانک سپه هم در ادامه نشست در پاسخ به سؤالی درباره چالش‌ها و تفاوت‌هایی که در تعریف نئوبانک وجود دارد گفت: «اخیراً مدیر یکی از نئوبانک‌های مطرح ایران نکته درستی را عنوان کرد که حتی در ادبیات جهانی هم اصراری به مستقل‌بودن نئوبانکها نیست. نئوبانک‌های وابسته به بانک هم وجود دارند؛ اما باید اول مفاهیم آن را درک کرد. برخی می‌گویند نئوبانک یک بانک بدون شعبه است. درصورتی‌که ما در بانک سپه سه هزار شعبه داریم و در بهترین حالت ممکن است سوپراپلیکیشنی باشیم که یک سری خدمات را در بستر تلفن همراه یا سایر مدیاها ارائه بدهد.»
او افزود: «سؤال مهم این است که همه بانک‌ها باید نئوبانک داشته باشند؟ پاسخ قطعاً منفی است؛ ولی گویا نئوبانک به مفهومی وارداتی تبدیل شده است. در وهله بعد اگر بر اساس قوانین و مقررات بانک مرکزی در نظر بگیریم و اگر ذاتاً نئوبانک مستقل از بانک باشد، اصلاً امکان راه‌اندازی نئوبانک وجود ندارد و فرضیه‌های جهانی در ارتباط با نئوبانکها در ایران صادق نیست. برای مثال سامانه سیاح اجازه نمی‌دهد نئوبانکها حساب‌جاری برای مشتریانشان باز کنند و کاربران نئوبانک نمی‌توانند از خدمات حساب‌جاری استفاده کنند.»
اینالویی هم در تکمیل صحبت‌های صفری اضافه کرد: «در جهان دو نوع نئوبانک وجود دارد؛ وابسته و مستقل و در واقع هر کدام از اینها بیش از آنکه به بانک اصلی خود وابسته باشند، به دنبال ایجاد سرویس‌های ارزش افزوده در این باره هستند. در نهایت نئوبانکها از رگولاتور مربوط مجوز می‌گیرند، نئوبانک مستقل، مجوز کسب‌وکار می‌گیرد و از خدمات بانک استفاده می‌کند. اما اینکه بانک خودش بگوید که من نئوبانک تأسیس کردم که از خدمات خود استفاده کنم ساخته شده فضای بانکداری ایران است.»
در ادامه مصطفی امیری مدیرعامل شرکت زرین پال در پاسخ به دبیر نشست درباره نیاز کسب‌وکارها به نئوبانک گفت: «انسان‌ها همیشه به دنبال نوآوری هستند و از موضوعات تازه استقبال می‌کنند، کسب‌وکارها هم همین‌طور هستند و بنا به نیازهای خود، مطالبه‌گر تسهیل در امور مالی‌شان هستند. باید بانک‌ها با قراردادن راه‌های جدید مشتریان بیشتری جذب کنند. گرچه در ایران رگولاتور با هر نوآوری مبارزه می‌کند. اما کسب‌وکارها منتظر نمی‌مانند و راهشان را پیدا می‌کنند. بدیهی است اگر میدان بازی به‌درستی ساخته نشود، بازیگران بازی را که کنار نمی‌گذارند، زمین دیگری برای بازی انتخاب می‌کنند. چه‌بهتر است که خود بانک مرکزی در این زمینه تسهیلگر باشد تا بازی در قواعد درست و نظارت صحیح رخ بدهد. کسب‌وکار دنبال ستل کردن است خب settlement و تسویه کجا اتفاق بیفتد؟ کسب‌وکارها نیاز به ابزار جدید برای این کار دارند آیا رگولاتور ظرفیت ایجاد ابزار جدید را دارد؟ کاری برای آن کرده است؟»
گذر از بانکداری سنتی
میثم نمازی مدیرعامل شرکت توسعه و نوآوری شهر هم در پاسخ به دبیر پنل درباره نئوبانک ایجاد شده در بانک شهر، نحوه توسعه و استقرار آن را توضیح داد: «تعاریف زیادی در ارتباط با نئوبانک وجود دارد. اگر به این مسیر از گذشته نگاه کنیم از بانکداری سنتی گذر کرده‌ایم تا به امروز و بانکداری دیجیتالی رسیده‌ایم؛ اما در نئوبانکها محصول بیگ دیتا و تحلیل داده حرف اساسی را می‌زند و در این بانک‌ها نوع سرویس‌ها باید شخصی‌سازی و بومی شده باشد و هر نئوبانک بخش و بازار هدف خاصی را هدف قرار می‌دهد، بحث بعد شرکای استراتژی بانک‌هاست. در حقیقت یک سری پلتفرم‌های مشترک بین بانک‌ها و شرکای استراتژی شده ایجاد می‌شود. مثل حوزه سلامت، صنعت و غیره.»
نمازی ادامه داد: ما خودمان دو سال درگیر رگولاتور، دریافت مجوز و شناسایی بازار هدف بودیم. اما حالا شرایطی شده که خیلی وقت بانک‌ها صرفاً از روی یکدیگر تقلید می‌کنند. درصورتی‌که نئوبانک باید نسبت به فرایندهای سنتی چابک باشد. نکته حائز اهمیت دیگر اینجاست که بانک مرکزی بعد نظارت را فراموش کرده و گویا خواسته ریسک بانک‌ها را خودش پوشش دهد. بلکه باید دست بانک‌ها را باز بگذارد که تنوع سرویس و تنوع درآمد ایجاد کنند.
اینالویی هم در ادامه به تعریف دقیق‌تری از بانک دیجیتال پرداخت و افزود: «کلمه دیجیتال در بانکداری دیجیتال به معنی فناوری اطلاعات نیست، بلکه این است که بانک بتواند به کسب‌وکار دیجیتالی سرویس بدهد. کلاً بانک‌های ما ۱۲۰ سرویس ارائه داده‌اند؛ اما در جهان بالای ۵۰۰ سرویس ارائه شده است. ابهامات در ارایه خدمات در سیستم بانکی در تمام دنیا زیاد است؛ اما در اینجا تعامل هم به‌خوبی وجود ندارد. اصلاً بحث بلاک‌چین و رمزارز در جهان به‌نوعی زدن زیر میز و اعتراض به این مسائل بود. هفت، هشت سال طول کشیده است تا جهان به استانداردی در حوزه ی بانکداری باز در این باره رسیده است. اما ما همچنان در مفهوم بانکداری دیجیتال و نئوبانک خودمان مانده‌ایم.»
صفری هم با تأکید روی نبودن تعریف مشترکی از نئوبانک ادامه داد: «شاید واژه‌سازی تلقی شود؛ اما نئوبانک‌های ما هم مخصوص به خودمان شده‌اند، هر اپلیکیشنی برای خود یک نئوبانک شده است. بانک مرکزی به‌جای اینکه فین‌تک‌ها را رگوله کرده و ارزیابی کند مسئولیت صفر تا صد را به عهده بانک گذاشته است. ماهیت بانک ریسک‌گریز است، در ایران هم بدتر و همین عوامل باعث شده فین‌تک‌ها دائماً ضعیف‌تر شوند. فضا به سمتی رفته است که بانک‌ها از فین‌تک‌ها می‌خواهند که برایشان بازاریابی کنند.»
ورود به فضای فیجیتال
صفری همچنین در پاسخ به دبیر پنل برای ترغیب مشتریان در بانک سپه برای رفتن به سمت بانکداری دیجیتال گفت: ما به دنبال حذف شعب نبودیم و به دنبال اجرائی کردن مفهوم فیجیتال هستیم. نقش شعب را در بانکداری دیجیتال جدی گرفتیم تا خود شعب مروج این موضوع نزد مشتریان باشند. وقتی مشتریان آنلاین حساب باز می‌کنند گزینه‌ای برای انتخاب شعب دارند تا کارانه و مزایای مالی و غیرمالی به شعبه مربوطه برسد. ما عاملیت را به شعب دادیم و در عملکرد آنها لحاظ کردیم. ضمن اینکه روی حساب‌های قرض‌الحسنه متمرکز کرده‌ایم. ما بانک‌ها هم دوست داریم سرویس اضافه کنیم؛ اما محدودیت‌های بانک مرکزی کار را سخت کرده است. باید به سمت مجوزهای محدود برویم. نمونه این مسئله در چین علی‌بابا و ویچت است که مجوزهای محدود بانکداری دارند؛ اما حالا نوآوری محدود به UI و UX و ظاهر اپ‌ها شده است.
مصطفی امیری هم در پاسخ به سؤال اینکه چه عواملی باعث می‌شود فین‌تک‌ها به سمت انتخاب یک بانک بروند گفت: «تا کنون ۶۵۰ هزار کسب‌وکار با ما کار کرده‌اند که ۳۵۰ هزار کسب‌وکار الان فعال هستند و تعداد زیادی از آنها اینماد بی‌ستاره دارند و گردش آنها زیر ۱۰۰ میلیون و به‌تازگی زیر ۲۰۰ میلیون اعلام شده است. بانک باید یک قدم عقب‌تر باشد و مانع‌تراشی نکند و نهاد ناظر باشد.»
اینالویی در این باره توضیح داد: «بانک مرکزی به‌قدری در اجرا دخیل است که نمی‌تواند به نظارت برسد و حالا در بهترین حالت محدود به دادن مجوز درگاه IPG به فین‌تک‌ها شده است.کسب و کارهایی مانند لند تک ها هم تعیین تکلیف نمیشوند. نئوبانک که جای خود دارد.
نمازی اما حساسیت‌های بانک مرکزی را قابل‌توجه دانست و ادامه داد: «باید از هر دو طرف به مسئله نگاه کرد و بدیهی است که رگولاتور از کسب‌وکارها عقب‌تر باشد.»
کار رگولاتور نظارت است
در انتهای نشست هم به درخواست دبیر پنل حضار به بیان راهکارهای خود در برابر چالش‌های این مسائل پرداختند. اینالویی در این باره گفت: «کار رگولاتوری بالانس کردن است. اگر جلوی نوآوری گرفته شود در جای دیگری خود را بروز می‌دهد. کار رگولاتور نه سخت‌گیری بیش از حد و نه رهاکردن مسئله است که اجحافی در حق مشتری رخ ندهد. اگر بخواهم پیشنهادی به بانک مرکزی و بانک‌ها بدهم این است که بانک‌ها در کسب‌وکار وارد نشوند و در زیرساخت و پلتفرم باقی بمانند. منظور از زیر ساخت فقط شبکه و سخت‌افزار نیست؛ بلکه اصلاح و ساده‌سازی فرایندها و تدوین قواعد و قوانین جدید هم بخشی از زیر ساخت است. زیرساخت یعنی فرایندهای ساده شده، زیرساخت داده‌ای باید تجمیع شود، داده‌های مشتریان فین‌تک‌ها کجا قرار است ذخیره شود و مدیریت با کیست؟»
صفری هم به ناامید نشدن از فضا تأکید کرد: باید با تأمل و صبوری کم‌کم مرزها را جابه‌جا کنیم. رگولاتور هم محدودیت‌های خود را دارد و درخواست مجوز بانکداری محدود یکی از راهکارهاست. کرونا امکان احراز هویت، افتتاح حساب غیرحضوری را امکان‌پذیر کرد و من به دولت جدید هم امیدوارم که فتح بابی در مسائل بانکی کشور صورت بگیرد.
امیری هم افزود: «پیشنهاد من این است که از تجربه موفق و مسیر همسایه‌‌هایمان استفاده کنیم وگرنه جا می‌مانیم. اگر در سند ۱۴۰۴ برنامه‌ها و شاخص‌هایی تعیین کرده‌ایم باید بدانیم این شاخص‌‌ها را آدم‌ها مشخص می‌کنند. غایب بزرگ این جلسات بانک مرکزی است و غایب بزرگ در جلسات بانک مرکزی ما کسب‌وکارها هستیم. بازی این است که به سمت PS2 یا 3 حرکت کنیم.اگر وارد بازی نشویم بازی نوآوری جای دیگری شکل می‌گیرد. ما باید زمین بازی را خودمان درست کنیم که از همه ابعاد آن خودمان سود ببریم. اما در واقع اگر نخواهیم روش بازی را عوض کنیم مسلما بازی و میدان بازی را از دست خواهیم داد.»
نمازی هم در پایان به نزدیک‌شدن بازیگران اکوسیستم و تشکیل انجمن‌های تخصصی را از راهکارهای این مسائل عنوان کرد و افزود: «باید هر کدام در جای خود پیگیر مسائل باشیم، ناامید نشویم و کم‌کم راه را همواره کنیم همین حالا اتفاقات مثبتی که رخ داده است نتیجه سال‌ها پیگیری و ممارست است.»
بدون دیدگاه